انواع بیماری های درختان و راه های مبارزه با آن
عوامل خشکیدگی نهال در سال اول :
درخت من خیلی خوب به نظر نمی‌رسد. چگونه می‌توانم تشخیص دهم که خشک شده یا زنده است؟
بعد از زمستان گذرانی درختان شروع به رشد و ترویج شاخ و برگ می‌کنند. اگر تا اواخر بهار این تغییر و تحول را مشاهده نکردید، برای اطمینان از سالم بودن یا خشک شدن درخت آزمایش زیر را انجام دهید:
با یک عدد قیچی، چاقو و یا با ناخن کمی از پوست روی یک شاخه درخت را بردارید تا لایه داخلی را ببینید. حالا یکی از ۳ حالت زیر رخ خواهد داد:
۱. لایه داخلی پوست شاخه درخت، زرد و سبز و شاداب و تر است.
تبریک می‌گویم، شما یک درخت شاد و سالم دارید.
۲. لایه داخلی پوست شاخه درخت کمی سبز و بیشتر به زردی می‌زند.
درخت شما علائم بیماری یا ضعف را نشان می‌دهد. در شرایطی مثل این بهترین توصیه این است که همه‌ی شاخه‌های خشکیده را تا جایی که شاخ و برگ درخت سبز است را بریده و به تغذیه و به خصوص آبیاری درخت توجه بیشتری کنید. در اکثر مواقع این مشکلات از کمبود آب یا یخ زدگی عمیق ناشی می‌شود.
۳. لایه داخلی پوست شاخه درخت به رنگ قهوه ای روشن و بدون رگه‌های سبز است و خشک به نظر می‌رسد.
متأسفانه، این نشانه‌هایی از درخت مرده و خشک است.
مهمترین دلائل خشکیدگی نهال و راه مقابله با آن:
۱- آبیاری نامناسب یا کم آبیاری ناخواسته:
از آنجائیکه آبیاری از مهمترین فاکتورهای موفقیت در استقرار باغات جدید می‌باشد، با این وجود به علت رعایت نکردن برخی نکات با وجود آبیاری نهال خشک می شود. از مواردی که در آبیاری باغات تازه احداث باید بدان توجه نمود زمان آبیاری نهالهاست که می‌باید در صبحهای زود انجام شود و یا به عصرها موکول شود، اما مشاهده می‌شود آبیاری در وسط روز و در اوج گرما که نهال با پژمردگی موقت روبه رو می‌باشد آبیاری انجام می‌گیرد.
نکته مهم دیگری که بایستی به آن توجه شود اینست که حجم آبی که برای هر نهال استفاده می‌شود نباید کم باشد زیرا به نظر می‌رسد که یکی از عوامل خشکیدگی نهال مقدار کم آب آبیاری در زمان نامناسب می‌باشد که در این شرایط باعث سوختگی نهال به علت گرمای آزاد شده می‌شود. مشاهده شده است در اراضی با بافت شنی چنانچه آب مورد استفاده برای نهال در حدود ۱۵ لیتر و کمتر و زمان آبیاری نزدیک به اواسط روز و بدون مالچ پاشی عرصه صورت گیرد به احتمال بالا نهال‌های فوق در عرض چند روز آثار خشکیدگی را نشان می‌دهند بنابراین توصیه می‌شود آبیاری نهالها در صبح و یا عصرها انجام شده و به هیچ وجه میزان آب مصرفی از ۳۰ لیتر کاهش نیابد.
۲- نهال‌های غیر استاندارد:
هرچند تا حد امکان سعی می‌شود از نهال استاندارد در احداث باغات استفاده شود با این وجود مشاهده شده در برخی موارد نهالهایی استفاده شده که از ریشه دهی خوبی برخوردار نبوده یا ریشه صدمه دیده است و به علت اینکه در احداث باغات بعد از کشت نهال آبیاری صورت نمی گیرد در شرایط تنش های کوتاه مدت احتمال خشکیدگی نهال بالا می‌باشد. بنابراین در چنین شرایطی بایستی در هنگام کشت یا قبل از کشت نهالها را به مدت چند ساعت در آب قرار داد تا کمبود آب ناشی از حمل و نقل و دپو نهال جبران شده و در مقابل تنش‌های اولیه مقاومت نماید و تا حد ممکن چند روز بعد از کشت اقدام به احداث تشتک و مالچ پاشی نمود.
۳- آلودگی احتمالی نهال در نهالستان یا محل دپو نهال:
در بیشتر منابع توصیه شده در زمان کشت نهال از محلول پرالیناژ استفاده شود تا نهالها ازآلودگی احتمالی ضدعفونی شده و تاحدودی مواد غذایی استارتر برای نهال فراهم شود. این عمل همچنین سبب ترمیم نقاط آسیب دیده از کندن نهال و هرس اصلاحی می‌شود. کود گاوی استفاده شده در محلول سبب تولید هورمونهایی می‌شود که باعث ریشه دهی بهتر نهال می شود. همچنین بایستی از آلوده نبودن ابزارهای کاشت و هرس مطمئن بود.
۴- بیماریها و آفات:
از مهمترین بیماریها که سبب پوسیدگی طوقه نهال می شود میتوان به پوسیدگی فیتوفترایی و … اشاره نمود که باعث خشکیدگی نهال می‌شوند. استفاده از محلول پرالیناژ با توجه به قارچ کش استفاده شده در زمان کاشت برای ضد عفونی نهال و جلوگیری از بیماریهای قارچی موثر می‌باشد. از بیماریهای گردو در زمین های شن زار و خشک پوسیدگی زغالی گردو می باشد که باعث خشک شدن نهال می گردد در این عرصه ها تامین رطوبت و رعایت اصول باغبانی مفید است.
مهمترین آفتی که سبب خشکیدگی نهال می شود کرم سفید ریشه می باشد که یا از قبل در زمین احداثی وجود داشته یا به علت استفاده از کود دامی پوسیده در زمان احداث باغ به عرصه منتقل می شود. این آفت سبب قطع ریشه نهال نهال و درنهایت خشکیدگی آن می‌شود. بنابراین رعایت نکات بهداشتی در استفاده از کود دامی عاری از آفات و بیماری در زمان احداث باغ و استفاده از محلول دیازینون در پای هر نهال برای مبارزه با کرم سفید توصیه می‌شود.
ازعوامل دیگری که سبب خشکیدگی موقت نهال می‌شود میتوان به حیوانات وحشی، ماندابی، بادهای سرد و گرم، آتش زدن عرصه ها و … می‌باشد که بایستی در هر مورد اقدام لازم را انجام داد.
آتشک یا باد زدگی :
یکی از مهمترین بیماریهای درختان میوه دانه‌دار (سیب، گلابی و به) و گیاهان خانواده گلسرخیان می‌باشد. این بیماری نوعی از بیماریهای گیاهی است که از مهمترین بیماری درختان میوه گلابی و به در جهان است. در برخی سال‌ها این بیماری روی درختان سیب خصوصاً انواع حساس نظیر رقم فوجی، گالا و ارقام محلی ایران نظیر رقم شفیع‌آبادی خسارت می‌زند ولی به‌طور معمول شدت خسارت بیماری آتشک روی درختان سیب از دو میزبان دیگر یعنی گلابی و به به مراتب کمتر است
عامل بیماری، نحوه انتشار و چرخه زیستی باکتری :
باکتری Erwinia amylovora، عامل بیماری آتشک می‌باشد و این باکتری روی میزبان‌های مختلف خانواده گلسرخیان (Rosaceae)، به ویژه گلابی، سیب، به، ازگیل، زالزالک، گلسرخ و … ایجاد بیماری می‌کند. باکتری غالباً در تراوشات چسبناک سرشاخه‌ها، بافت‌های اطراف شانکرتنه‌های آلوده و روی سرشاخه‌ها زمستان گذرانی می‌کند. چرخه زندگی باکتری شامل دو فاز بهاره و زمستانه می‌باشد.
فاز بهاره همزمان با آلودگی اولیه در زمان شکوفه دهی و بلایت شکوفه‌ها می‌باشد.
فاز زمستانه از اواخر فصل تابستان تا اوایل پاییز همزمان با آلودگی‌های ثانویه و پیدایش شانکرها شروع می‌شود.
درآلودگی بهاره، شانکرها و پوست مردگی‌های کوچک و بزرگ تنه و شاخه‌های درخت آلوده مهمترین منبع آلودگی محسوب می‌شود. در بهاربا عمل جذب آب و مساعدشدن شرایط، باکتری عامل بیماری به سرعت تکثیر پیدا کرده و همراه با تراوشات چسبناک از منافذ گیاه به بیرون نشت می‌کند. حشرات، پرندگان، باد، باران و انسان در انتقال باکتری از درخت آلوده به درختان سالم نقش دارند. در میان حشرات زنبورها نقش مؤثری درانتقال عامل بیماری به شکوفه‌های سالم دارند. هرشکوفه آلوده خود به عنوان یک منبع آلوده‌کننده ثانویه عمل می‌کند.
باکتری میتواند از طریق منافذ طبیعی گیاه، زخم‌های ناشی از شکستگی، هرس، ریزش برگها و… به داخل گیاه نفوذ پیدا کرده و به سرعت گیاه را مبتلا کند.
توسعه بیماری به شرایط اقلیمی وابسته است. درسالهایی که رطوبت به علت بارندگی فراوان و وجود شبنم بالا بوده و دمای هوا تقریباً معتدل باشد، باکتری‌ها به سرعت در شهد گل تکثیر پیدا می‌کنند. درصورتی‌که آلودگی شکوفه‌ها کنترل نشود، آلودگی به سرشاخه‌ها انتقال یافته و به سرعت کل گیاه آلوده خواهد شد. در این شرایط خسارت وارده به درختان بسیار بالا و غیرقابل جبران خواهد بود.
بنابراین در روزهای نسبتاً گرم و بارانی بهار که همزمان با مرحله باز شدن گل‌ها است، خطر زیادی وجود دارد که گل‌ها مورد حمله باکتری قرار گیرند. در این زمان فعالیت حشرات نیز بیشتر شده و درصورت وقوع طوفان یا تگرگ احتمال بوجودآمدن زخم‌های فیزیکی نیز افزایش می‌یابد.
راه‌های پیشگیری و کنترل بیماری :
انواع مقاوم به بیماری به تدریج جایگزین انواع حساس شوند.
از کاشت درختان بسیار حساس به این باکتری مانند به و زالزالک به‌عنوان بادشکن در اطراف باغ‌ها خودداری شده و به‌جای آنها از درختان غیر مثمر استفاده شود.
از کاشت توأم چندین گیاه میزبان باکتری مانند سیب، به و گلابی در یک باغ خودداری شود.
مصرف کودهای ازته به حداقل برسد.
حساسیت به بیماری آتشک در خاک‌های اسیدی بیشتر است. توصیه می‌شودpH خاک‌ها در باغ‌های جدید قبل از کاشت نهالها با افزودن آهک کنترل و تنظیم شود.
عملیات هرس می‌بایست تا حد امکان در فصل زمستان انجام گیرد.
ازانجام عملیات هرس در روزهای بارانی و مرطوب جداً خودداری شود.
هرس‌های صحیح بسته به میزان و شرایط آلودگی بین ۱۵ تا ۳۰ سانتی‌مترپایین تر ازمحل مشاهده علائم ظاهری بیماری الزامی است.
با بازدید نهالها، سرشاخه‌های درختان و گیاهان زینتی میزبان مانند رز، سعی شود بیماری در آلودگی‌های اولیه کشف و ریشه کن شود.
به محض مشاهده علائم اولیه بیماری، شاخه‌های آلوده درختان بیمار به سرعت هرس و سمپاشی شوند.
شاخه‌های هرس شده منبع مهم آلودگی هستند، لازم است این شاخه‌ها فوراً و بااحتیاط در خارج از باغ سوزانده شود.
با هرعمل هرس روی شاخه‌های آلوده درختان بیمار، ابزارهای هرس کاملاً با بردوفیکس رقیق نشده یا ترکیب بردو ضدعفونی شود.
درصورت شدت آلودگی و رسیدن شانکر یا پوست مردگی به تنه اصلی، درخت باید به‌طور کامل حذف و سوزانده شود.
شکوفه‌های ثانویه درختان حذف گردند.
جهت جلوگیری از زمستان گذرانی باکتری در محل پوست مردگی‌ها یا شانکرها، این محل‌ها باید دقیقاً روی درختان آلوده شناسایی، حذف و بعد از رسیدن به بافت سالم، گیاه با بردوفیکس رقیق نشده پانسمان گردد.
سم پاشی درختان با بردوفیکس ۵ درهزار بلافاصله بعد از هرس یا پس از وقوع باران شدید، تگرگ، طوفان و هرعامل تنش زای دیگر.
سم پاشی با بردوفیکس ۱۰هزار پس از ریزش ۷۰ درصد برگها در پاییز
سم پاشی با بردوفیکس ۱۰ در هزار قبل از تورم جوانه‌ها
سم پاشی با بردوفیکس ۵ در هزارهنگام باز شدن ۵ درصد، ۵۰ درصد، و ۱۰۰درصد شکوفه‌ها
درصورت وجودآلودگی، سم پاشی با بردوفیکس ۵ در هزاربعد از گلدهی درسه نوبت بافواصل ۱۰ روزه تکرارشود.
کرم سفید ریشه :
گونه هایی هستند ک لاروهای آنها گیاهخوارند و در زیر خاک از ریشه گیاهان مختلف تغذیه می کنند. لاروهای این آفت مدت ۲ تا ۳ سال در زیر خاک زندگی می کنند و با تغذیه از ریشه درختان گیاهان دارای ریشه و ساقه غده ای مانند چغندرقند سیب زمینی و انواع مختلف گیاهان زراعی دیگر موجب خسارت شدید می شوند. این موضوع از نظر مبارزه شیمیایی فوق العاده اهمیت دارد زیرا در مواقعی که در عمق خاک هستند، کاربرد مواد شیمیایی در سطح خاک نمی تواند بر روی آنها موثر باشد. نکته ای ک جالب توجه است اینکه هر لارو خمیده و سفید رنگ موجود در خاک و بخصوص در داخل تنه و ریشه پوسیده درختان کرم سفید زیان آور ریشه نیست.
سوسک کلرادو یا سوسک برگخوار سیب زمینی :
سوسک کلرادو یا سوسک برگخوار سیب زمینی یکی از مهمترین آفات سیب زمینی درنقاط مختلف جهان ویکی از ۱۵ آفت مهم گیاهی جهان است. مراحل مختلف لاروی وحشره بالغ آن از برگهای سیب زمینی تغذیه می کنند. خسارت این حشره به گونه ای است که می تواند درمدت کوتاهی تمام بوته های سیب زمینی را نابود کند. تغذیه آفت همراه با دفع فضولات سیاه رنگی است که ازخود به جای می گذارد که از علایم بارز آلودگی آن است . این آفت ناقل بیماریهای ویروسی و باکتریایی سیب زمینی نیز می باشد.روش های کنترل: قرنطینه داخلی-کشت زود هنگام بذور سیب زمینی تاحدی که شرایط آب وهوایی اجازه دهد-رعایت تناوب زراعی-استفاده از ارقام مقاوم-شیمیایی: لاروهای سنین ۱و ۲ اغلب به وسیله حشره کشها کشته می شوند، اما لاروهای سنین بالا به سختی ازبین می روند؛ بنابراین اگر حشره کشها درمرحله اولیه لاروی به کار روند، تاثیر بیشتری درکاهش جمعیت آفت خواهند داشت.
آبدزدک :
از ریشه و طوقه عده زیادی از گیاهان زراعی بخصوص صیفی و سبزی و همچنین گیاهان زینتی و چمن تغذیه می کند. در زمینهای نرم شخم خورده و کود داده شده تونلی حفر می کند ک از خارج بصورت برآمدگی هایی در سطح زمین دیده می شود و چون از این طریق گاهی باعث انحراف آب از نهر اصلی می گردد و به فارسی آبدزدک نامیده می شود.مبارزه: روش مکانیکی-با قراردادن برگ یا توده های کود حیوانی در نقاط مختلف در پاییز موجب تجمع آبدزک می گردند و در بهار می توان توده ها را معدوم نمود.روش زراعی-شخم زدن زمین و غرقاب نمودن آن.روش شیمیایی-از طریق ضدعفونی کردن خاک و طعمه پاشی.
کرم گلوگاه انار :
آفتی پلی فاژ است. کرم گلوگاه انار، زمستان را به صورت لاروهای سنین مختلف در داخل میوه انار، انجیر و میزبان های آلوده دیگر که در زیر درخت ها ریخته و یا بر روی درخت باقیمانده و یا در انبارها ذخیره شده اند، می گذراند. پروانه های زمستانه معمولاً تخم های خود را روی میله و بساک پرچمها میگذارند. دم میوه و شکاف های ناشی از ترکیدگی میوه نیز از محل های تخمگذاری این شب پره می باشند. پرچم زدایی انار با دستگاه پرچم زدای انار صورت می گیرد. زمان پرچم زدایی انار، حدود ۴ تا ۵ هفته پس از ظهور اولین گل انار و یا ۲ تا ۳ هفته پس از اوج، بسته به شرایط آب و هوایی منطقه، مصادف با ماه خرداد می باشد. کشت گیاهان یونجه و شبدر در بین درختان انار به منظور افزایش ازت زمین و تغذیه حشرات مفید. تنظیم و رعایت دور آبیارى مناسب به منظور جلوگیرى از ترکیدگى انار. جمع آورى به موقع انارهاى باقیمانده از سال قبل و یا انارهاى موجود در زیر درخت و سوزانیدن آنها از سایر روشهای مبارزه با این آفت هستند.
مگس گیلاس :
در مرحله لاروی از آفات مهم گیلاس و آلبالو می باشد. میوه های کرم زده به دلیل فعالیت لاروها کمی کدر و در محل استقرار آفت فرورفتگی نشان می دهند. برای مبارزه: ۱- شخم زدن اطراف درختان ۲-سمپاشی خاک اطراف درختان به این صورت که سم مورد نظر را به طور یکنواخت در سطح زیر درختان پخش می کنند و خاک را به طور سطحی بهم میزنند و مگسها هنگام خروج از خاک در اثر آلودگی به سم می میرند ۳- سمپاشی علیه حشرات کامل هنگامی که تازه ظاهر می شوند و قبل از شروع به تخم ریزی متداول ترین راه مبارزه است ۴- رها سازی نرهای عقیم شده ۵- همینطور می توان از طعمه های مسموم نیز استفاده کرد.
شته :
برای مبارزه با شته بهترین سم کاربردی اثرگذار موجود در بازار ایمیداکلوپرید یا کنفیدور می باشد که با غلظت یک در هزار توصیه می گردد و در صورت مقاوم شدن آفت نسبت به سم میتوان از سم مالاتیون با غلظت 1.5 در هزار استفاده کرد.توجه شود که راه بیولوژیکی مبارزه با شته استفاده از کفشدوزک می باشد.ضمنا دقت کنید سمپاشی در روزی که باد شدید است انجام نگردد و استفاده از ماسک،دستکش،کلاه و عینک الزامی و حداقل تا 24 ساعت بعد از سمپاشی بارندگی نباشد.
آشنایی با پسیل گلابی و راه های مبارزه باآن:
پسیل گلابی که با نام های شیره، عسلک گلابی و یا آفت روغن چراغی نام برده می شود بعد از آتشک(Fire Blight یا Blight) یکی از آفات مهم درختان گلابی در ایران به حساب می آید.در مساله آفات و بیماری ها نکته بسیار مهم شناختن آن و نوع خسارت وارده به نهال و یا درخت بسیار اهمیت دارد، پس اکنون به مطالبی در مورد پسیل میپردازیم.
محل تغذیه و خسارت در درجه اول برگ ها می باشند ولی آفت میتواند از میوه، دمبرگ و حتی پوست شاخه و تنه نیز تغذیه کند.
خسارت آفت به درختان گلابی به صورت های زیر انجام می گیرد:
1- مکیدن شیره گیاهی و ضعیف شدن درختان.
2- ترشح شیره بر سطح برگ ها و میوه ها و اختلال در تنفس و فتوسنتز گیاه و تمرکز اشعه خورشید در محل شیره که با بوجود آوردن حالت ذره بینی در برگ ها سبب سوختگی برگ ها و سپس ریزش آنها می شود.
3- بدشکلی، کوچک شدن و بد طعم شدن میوه ها بدلیل ریختن شیره روی آنها.
4- پسیل گلابی انتقال دهنده بیماری فتوپلاسمی بوده که زوال و مرگ تدریجی درختان گلابی را موجب می گردد.
لازم به ذکر است که خسارت این آفت در مناطق گرم و خشک به مراتب بیشتر از نواحی سرد و مرطوب می باشد. پسیل گلابی زمستان را به صورت حشره کامل در زیر برگهای ریخته شده در اطراف طوقه درخت و در زیر پوسته تنه می گذراند. بر طبق بررسی های به عمل آمده حشرات زمستان گذران همزمان با شروع رشد جوانه های درخت فعال و تخمریزی آنها آغاز می گردد. اولین تخمریزی معمولاً در روی سر شاخه ها و در نزدیکی جوانه ها و بطور دسته جمعی و اغلب به صورت رشته ایی انجام می گیرد حشرات ماده زمستان گذران حدود 200 تا 400 عدد تخم می گذارند که اکثر تخم ها تا قبل از ریختن گلبرگها گذاشته می شوند.
نسل های بهاره و تابستان گذران عمدتاً تخم ها را بر روی برگها و به حالت مجتمع و در نزدیکی رگبرگهای اصلی می گذارند و هر حشره ماده در این فصل قادر است 500 تا 700 عدد تخم بگذارد.
پسیل گلابی با توجه به شرایط آب و هوایی می تواند حدود 5 نسل ایجاد نماید.
کنترل پسیل گلابی
در خصوص کنترل این آفت می بایست متذکر شد که مبارزه شیمیایی به عنوان آخرین راه حل توصیه می شود. به دلیل اینکه به جهت مصرف بی رویه و خارج از زمان سموم و از بین رفتن دشمنان طبیعی پسیل، آفت طغیان نموده و آفت جدیدی نیز در باغات ظاهر شده که باغدار ناچار به مصرف سموم جدیدی می گردد, لذا با توجه به موارد یافت شده در خصوص کنترل و مدیریت اصولی آفت, توصیه های زیر ارائه می گردد:
1- رعایت فاصله درختان در موقع کشت( هشت در هشت) و هرس و آرایش آنها در پایین آوردن جمعیت آفت بسیار موثر می باشد.
2- ایجاد پوشش گیاهی در سطح باغ نظیر کشت یونجه و شبدر که مانع بالا رفتن درجه حرارات و افزایش رطوبت نسبی گردیده و مانع از افزایش جمعیت آفت می شود.
لازم به ذکر است که حتی الامکان سم پاشی با یکی از سموم فسفره در ساعات خنک و در زمانی که باد نمی آید انجام گیرد. در صورت زیاد بودن ترشحات قبل از سم پاشی, درخت با آب شسته شود.
تذکر اینکه فراموش نشود که پیشگیری همواره بهترین و کم هزینه ترین راه درمان بوده و هست، بنابراین توصیه می شود که ارقام متحمل تر را در باغات خود کشت کنید تا هزینه کمتر و سود بیشتری داشته باشید.
