گل محمدی

سلول های گیاهی حاصل از گل های محمدی در محیط آزمایشگاه تکثیر می یابند. شاخه های ایجاد شده و ریشه دار از آزمایشگاه به محیط انتقال می یابند و با ریشه های مطلوب آماده رفتن به مرحله بعدی می شوند.

شاخه ها از سینی کشت به کیسه گلدانی شکل منتقل می شوند. رشد طولی شاخه ها و تعداد برگ های گل محمدی دائما کنترل می شود. ریشه تا چند برابر طول شاخه رشد می کند. شاخه ها آماده انتقال به گلستان می شوند.

در گلستان در شرایط مطلوب آب و هوایی شاخه های ریشه دار در زمین کاشته شده و به میزان مناسب آبیاری و مراقبت می شوند. نتیجه نهایی داشتن تعداد زیادی شاخه های گل محمدی حاوی گره های رشدی متعددی می باشد که به تعداد زیاد در زمانی اندک تولید گل می کند.

توصیف گل محمدی

گل محمدی یکی از گونه‌های گل سرخ (رُز) است و متعلق به گیاهان خانواده Rosaceae و نام علمی آن Rosa damascene و زادگاه آغازین گل محمدی سرزمین کهن ایران و مناطق دیگری از خاورمیانه است.

امروزه از گل محمدی فرآورده های بسیار متنوعی با استفاده از روش های مختلف فرآوری و استخراج به دست می آید. فرآورده هایی که از این گیاه به دست می آید شامل گلاب، اسانس، کانکریت، اسانس مطلق، اسانس تام، گلبرگ و غنچه خشک است که در صنایع عطرسازی و مواد آروماتیک، تولید فرآورده های بهداشتی آرایشی شامل انواع کرم های آرایشی، صابون، شامپو، شیرپاک کن و حمام های زیبایی همچنین در تولید انواع نوشیدنی ها، شیرینی ها، ادویه جات، پودینگ، ژله ها و دسرها و در صنایع داروسازی به علت خواص ضد افسردگی، آرام بخشی، ضد عفونی کننده و ملین بودن، همچنین در گل آرایی و تهیه بالشتک های خوشبو و تزیین سبدهای گل خشک کاربرد دارند.
الف) گلاب Rose water
مایع خوشبویی است که از تقطیر گل های محمدی حاصل می شود. بخش عمده این محصول آب است و اجزا اسانس به مقدار کم در آن به صورت محلول درآمده اند. امروزه در جهان گلاب به عنوان محصول فرعی و اسانس تام به عنوان محصول اصلی از آن استحصال می شود. اما در ایران هنوز گلاب محصول اصلی می باشد. گلاب از گذشته تاکنون در مراسم مذهبی، در تهیه انواع شیرینی، شستشوی اماکن مقدس و به علت اثرات آرام بخش و معطر بودنش (در فرهنگ ایرانیان) جایگاه ویژه ای داشته است. گلاب گیری به دو روش تقطیر سنتی و صنعتی انجام می شود.

ب) اسانس Essence
باارزش ترین محصول گل محمدی اسانس آن است. این اسانس از تقطیر گل های تازه آن به دست می آید که دارای اجزاء فراوان بوده و کاربردهای متفاوتی دارد.
1- اسانس اول (First Oil) : این اسانس از تقطیر گل های تازه آن به دست می آید و به صورت لایه ای سبز متمایل به زرد بر سطح گلاب حاصل از تقطیر شناور می شود که به عطر گل محمدی شهرت دارد. این اسانس حاوی اجزایی از اسانس تام گل محمدی است که حلالیت کمتری در آب دارند و عمدتاً از هیدروکربن های اشباع تشکیل شده است و به همین دلیل بر اثر سرد شدن به حالت جامد در می آید. بخش اعظم تولید اسانس گل محمدی ایران در حال حاضر از این نوع است .
2- اسانس دوم (Second Oil) : اگر گلاب حاصل از تقطیر که به گلاب اول معروف است را مجددا در دستگاه برج بلند تقطیر کنیم اسانس دوم به دست می آید و از نظر کیفیت مرغوب تر است. این اسانس در اثر سرد شدن جامد نمی شود. از این اسانس بیشتر در صنایع دارویی استفاده می شود.
3- اسانس تام: باارزش ترین محصول گل محمدی که به آن لقب طلای مایع Liquid Gold داده اند و از ترکیب اسانس اول و دوم گل محمدی حاصل می شود. این اسانس در حال حاضر در ایران به مقدار بسیار کمی تولید می شود.
ج) کانکرت (Concrete): گل های محمدی را با حلال های غیر قطبی نظیر “هگزان” و “پترولیوم اتر” عصاره گیری نموده و پس از جداسازی تفاله حلال را در شرایط خلأ تبخیر نموده، ماده موم مانند نیمه جامدی با رنگ قرمز نارنجی به دست می آید که به آن کانکرت گویند. این محصول در دمای محیط نیمه جامد است اما با کمی گرم کردن به مایع تبدیل می شود. به دلیل عدم استفاده از حرارت در طی فرآوری این محصول بویی کاملاً شبیه گل های محمدی دارد. این محصول اصلاً در ایران تولید نمی شود.

د) اسانس مطلق (Absolute Rose Oil):
اگر کانکرت را در دمای محیط در اتانول حل کنیم ترکیبات فرار آن در اتانول حل شده و ترکیبات مومی آن ته نشین می شوند. با تبخیر و بازیافت اتانول در دما و فشار پایین اسانسی حاصل می شود که به آن اصطلاحاً اسانس مطلق گویند که بیشتر در صنایع عطر سازی از آن استفاده می شود.

تولید یک لیتر اسانس گل محمدی نیازمند استفاده از چهار تن گلبرگ است و به همین دلیل محصولی بسیار گرانبهاست. برای تولید هر لیتر گلاب نیز معمولاً یک کیلو گلبرگ استفاده می گردد ولی ممکن است گلاب رقیق تر با بهایی نازلتر تولید شود.

گل محمدی در فرآورده های بهداشتی
استفاده از فرآورده های گل محمدی برای مصارف بهداشتی به زمان های دور باز می گردد، چرا که علاوه
بر عطر بی نظیر آن، خواص این گیاه در مرطوب کنندگی پوست، رفع چروکهای صورت و درمان التهاب های پوستی بویژه در پوستهای حساس و لطیف همواره مورد توجه بوده است.

امروزه نیز در صنایع بهداشتی بویژه در تولید صابون، لوسیون های پاک کننده پوست، کرم ها و لوسیون های مرطوب کننده از گلاب و اسانس طبیعی این گل استفاده می گردد. ولی مهمترین استفاده از اسانس گل محمدی و گلاب در صنایع عطر سازی است بطوریکه اسانس این گیاه در فرمولاسیون عطرهای بسیار معروف و پرفروش دنیا بکار می رود.

گل محمدی در انواع غذاهای سنتی
استفاده از گل محمدی در شربت، مربا، صنایع شیرینی سازی و گلاب آن در بستنی و انواع دسر در اغلب کشورها مرسوم می باشد.
پودر گلبرگهای گل محمدی همراه با ماست و به عنوان ادویه در بسیاری از غذاها مصرف می گردد. در شمال آفریقا بویژه مراکش ادویه معروفی بنام رأس الحانوت (به معنای رأس ادویه ها) وجود دارد که بسیار مورد توجه است و به دلیل مغذی بودن معمولاً در غذاهای اعیاد بویژه عید فطر از آن استفاده می کنند. ترکیب اصلی این ادویه گل سرخ محمدی است.
استفاده از گلاب در انواع دسرهای ایرانی نظیر شله زرد و حلوا، خیلی از شیرینی ها و همچنین غذاهای هندی، ترکی، و عربی مرسوم است.
دمنوش گل محمدی نیز آرامبخش بوده و حاوی ترکیبات آنتی اکسیدان و ضد سرطان است.
با توجه به موقعیت ممتاز کشورمان در تولید این گیاه ارزشمند محصولات متنوعی از آن در ایران تولید می گردد که از کیفیت و شهرت جهانی برخوردارند.

نکات بسیار مهم در کاشت گل محمدی